Şeker Hastalığı ve Göz Sağlığı: Diyabetik Retinopati ve Diğer Komplikasyonlar
Şeker Hastalığı ve Göz Sağlığı: Diyabetik Retinopati ve Diğer Komplikasyonlar
Şeker hastalığı (diyabet), kan şekerinin uzun süre yüksek seyretmesiyle karakterize kronik bir hastalıktır. Diyabetin vücudun birçok organ sistemini etkilediği bilinir ve gözler de bu durumdan nasibini alabilir. Diyabete bağlı en ciddi göz komplikasyonu, diyabetik retinopati olup, tedavi edilmezse kalıcı görme kaybına ve hatta körlüğe yol açabilir. Diyabeti olan herkes, göz sağlığını korumak için düzenli göz kontrollerini aksatmamalıdır.
Diyabet Neden Gözleri Etkiler?
Yüksek kan şekeri seviyeleri, zamanla gözdeki küçük kan damarlarına zarar verir. Bu damarlar zayıflar, şişer, sızıntı yapar veya tıkanır. Bu durum, retinaya yeterli oksijen ve besin ulaşmasını engeller. Vücut, hasarlı damarların yerine yeni damarlar oluşturmaya çalışır, ancak bu yeni damarlar genellikle sağlıksızdır, kırılgandır ve daha kolay kanayabilir. Bu süreç, görme yeteneğini ciddi şekilde etkiler.
Diyabetin Gözlerde Neden Olduğu Başlıca Sorunlar:
- Diyabetik Retinopati:
- Non-Proliferatif Diyabetik Retinopati (NPDR): Erken evre diyabetik retinopatidir. Retina damarlarında küçük şişlikler (mikroanevrizmalar) oluşur. Bu damarlar sızıntı yaparak retinada kanama ve sıvı birikimine (makula ödemi) neden olabilir. Görme merkezi olan makula etkilendiğinde, görmede bulanıklık veya bozulma başlar.
- Proliferatif Diyabetik Retinopati (PDR): Hastalığın ileri evresidir. Retina yüzeyinde veya gözün iç boşluğuna doğru anormal yeni kan damarları büyür. Bu damarlar kırılgandır ve kolayca kanayarak göz içine kanamalara yol açar. Ayrıca, bu damarlarla birlikte büyüyen skar dokusu, retinayı çekerek yırtıklara veya dekolmanlara neden olabilir. Bu durumlar ani ve ciddi görme kaybına yol açabilir.
- Diyabetik Makula Ödemi (DMÖ): Diyabetik retinopatinin herhangi bir evresinde ortaya çıkabilir ve özellikle NPDR'de yaygındır. Hasarlı retina damarlarından sızan sıvı ve yağlı maddelerin makulada birikmesi sonucu makulanın şişmesidir. Bu durum, merkezi görmede bulanıklık, dalgalanma veya karanlık noktalar gibi belirtilere yol açar ve görme kaybının en yaygın nedenlerinden biridir.
- Katarakt: Diyabeti olan kişilerde katarakt (göz merceğinin bulanıklaşması) gelişme riski daha yüksektir ve daha genç yaşlarda ortaya çıkma eğilimindedir. Kan şekerinin yüksek olması, mercekteki proteinlerin yapısını değiştirerek bulanıklaşmaya yol açar.
- Glokom (Göz Tansiyonu): Diyabet, glokom riskini de artırır. Özellikle "neovasküler glokom" olarak bilinen tür, diyabete bağlı anormal damar büyümesi sonucu göz içi basıncının aşırı yükselmesiyle oluşur ve körlüğe yol açabilir.
Belirtiler ve Teşhis
Diyabetik retinopati, genellikle ilk evrelerinde belirgin belirti vermez. Bu nedenle, diyabet tanısı alan her bireyin düzenli göz muayenelerinden geçmesi hayati önem taşır. Belirtiler ortaya çıktığında (bulanık görme, uçuşan noktalar/iplikler, görüş alanında karartılar, renklerin soluklaşması, gece görme güçlüğü), hastalık genellikle ilerlemiş olabilir.
Teşhis, detaylı bir göz muayenesi ile konur. Göz doktoru, göz bebeğini genişleterek retinayı ve optik siniri inceler. Optik Koherens Tomografi (OCT), Floresein Anjiyografi (FFA) ve fundus fotoğrafları gibi ileri görüntüleme yöntemleri de hastalığın evresini ve tedavi planını belirlemek için kullanılır.
Tedavi ve Korunma Yolları
Diyabetik göz hastalıklarının tedavisi, hastalığın tipine, evresine ve şiddetine göre değişir:
- Kan Şekeri, Kan Basıncı ve Kolesterol Kontrolü: Diyabetik göz hastalığını önlemenin ve ilerlemesini yavaşlatmanın en önemli yolu, kan şekeri, kan basıncı ve kolesterol seviyelerini hedef aralıkta tutmaktır. Bu, diyabet yönetimi ile ilgili ilk ve en kritik adımdır.
- Lazer Tedavisi: Hasarlı veya anormal kan damarlarını yakmak veya sızıntıları durdurmak için kullanılır. Özellikle proliferatif diyabetik retinopatide ve makula ödeminde etkilidir.
- Göz İçi Enjeksiyonlar: Anti-VEGF adı verilen ilaçlar, anormal damar büyümesini ve sızıntıyı durdurmak için doğrudan göz içine enjekte edilir. Diyabetik makula ödemi ve proliferatif diyabetik retinopati tedavisinde sıkça kullanılır.
- Vitrektomi Ameliyatı: Göz içine kanama olduğunda veya retinada çekintiye bağlı dekolman geliştiğinde, göz içindeki jelin ve kanın temizlendiği cerrahi bir işlemdir.
Önleme, en iyi tedavi yöntemidir! Diyabet tanısı alan her birey:
- Kan şekeri, kan basıncı ve kolesterol seviyelerini doktor kontrolünde düzenli olarak takip etmeli ve yönetmelidir.
- Sağlıklı beslenmeli ve düzenli egzersiz yapmalıdır.
- Sigara kullanıyorsa mutlaka bırakmalıdır.
- Yılda en az bir kez detaylı göz muayenesinden geçmelidir.
Unutmayın, diyabetle yaşamak göz sağlığınızı riske atmaz; önemli olan hastalığın iyi yönetilmesi ve düzenli göz kontrollerinin aksatılmamasıdır. Erken teşhis ve uygun tedavi ile diyabetik göz komplikasyonlarının önüne geçmek ve görme yeteneğini korumak mümkündür.
Diyabetiniz mi var veya aile öykünüzde diyabet ve göz rahatsızlıkları mı bulunuyor? Göz sağlığınızı korumak için bir göz doktoruna başvurarak düzenli muayenelerinizi yaptırın.